رفتار انساني :
رفتار هر فرد به روشي قابل پيش بيني تكامل مي يابد يعني نوع پرورش انسان در طي زمان، عميقاً به روشي كه با او رفتار مي شود بستگي دارد. آرنولد گزل معتقد است كه رفتار داراي طرح و شكل مي باشد ، همانطور كه ساختمان جسماني طرح و شكل دارد يعني همانگونه كه جسم يك فرد ، بروشي منطقي طرح ريزي شده و رشد مي كند رفتار او نيز تكامل مي يابد. همانطور كه انسانها بر حسب توانائي هاي جسمي شان رفتارهاي مختلف دارند ولو در يك محيط مشابه رشد نموده باشند، رفتارهايشان تحت تأثير خصائص ذاتي بنيادي يا خصائص فردي و توانائي هايش كه در روند رشد به آن دست يافته اند نيز قرار دارد و از آنجائيكه رشد كودك بميزاني وسيع متأثر از نحوة تربيت او در خانواده و در جامعه است بنابراين اطلاع از نحوة برخورد و رفتار والدين و ديگران ، شناخت و ارزيابي شخصيت اساسي كودك ، يكي از دشوارترين و يكي از  سودمندترين وظايف والدين مي‌باشد.

ادامه مطلب

ناسازگار ( خصوصیات و تعریف آن )
فرد ناسازگار كسي است كه حركات و رفتارهاي غير عادي و مخالف رفتار طبيعي از خود نشان مي دهد و با اطرافيان و محيط خود سازش پيدا مي كند ، او هميشه از مقرّرات اجتماعي سرباز زده و اعمال او با ارزش هاي جامعه هماهنگي ندارد.

عوامل مؤثر در پيدايش اختلالات عملي و رواني و ناسازگاري در كودكان:
1 – عوامل جسماني يا فيزيولوژيكي
2 – عوامل تربيتي و اختلالات عاطفي و جسماني
3 – عوامل ارثي
4 – عوامل محيطي و اجتماعي


عوامل جسماني يا فيزيولوژيكي
ناتواني هاي جسماني بعلت نقص يكي از حواس پنجگانه ، كم هوشي و اختلالات مغزي موجب ناكامي ها در فعاليت هاي فرد شده كه در نهايت او را به طرف ناسازگاري سوق مي دهد.
2 – عوامل تربيتي و اختلالات عاطفي و هيجاني
چگونگي رابطة كودك با اعضاي خانواده و بخصوص مادر در سالهاي اوّل زندگي از اساسي ترين عوامل رشد عاطفي كودك محسوب مي گردد . چنانچه اختلالاتي در اين روابط ايجاد گردد باعث از هم پاشيدگي حالات عاطفي كودك شده و آثار آن در رفتار كودك منعكس مي گردد.
از دست دادن يكي از اعضاي خانواده مثلاً درگذشت مادر بزرگي كه كودك را بسيار گرامي مي داشته و يا تولد فرزند ديگر مي تواند موجب ناراحتي كودك شده و بر ميزان احساس امنيت طفل تأثير گذارد. رفتارهاي غير اجتماعي و غير اخلاقي والدين مانند ميخوارگي ، اعتياد ، بهترين زمينه براي ناسازگاري كودك به شمار مي رود. بالبي Boulby روانكاو انگليسي كه تحقيقات خود را در مورد زندانيان و بزهكاران جوان انجام داده عقيده دارد كه مجرم دائمي در طول پنج سال اول زندگيش مورد پذيريش و مهر و محبت والدين قرار نگرفته و مدّتي طولاني از آنها جدا بوده است.  وي عقيده دارد همانطور كه ويتامينها و پروتئينها براي رشد و سلامت جسماني كودك لازم است عشق و محبت مادري نيز در دوران كودكي براي سلامت روان لازم است.
3 – عوامل ارثي
كودك پاره اي از خصائص والدين را به ارث مي برد و مسلماً اين استعداد را خواهد داشت كه روزي مانند والدين خود به اختلالات رفتاري مبتلا شود.
– عوامل محيطي و اجتماعي
تغييرات بزرگ و سريع اجتماعي مانند بيكاري ، جنگ ،‌از هم پاشيدگي كانون خانواده، اعتياد، تبعيض نژادي و مذهبي ، معيارهاي اخلاقي مغاير با معيارهاي خانوادگي ، عوامل محيطي ، اجتماعي ناسازگاري مي باشد وسايل ارتباط جمعي تا حدي قادر به از ميان بردن اين عوامل و ايجاد تعادل و برقراري عوامل محيطي مي باشند.

ناسازگاري هاي كودكان بر حسب سن آنها : 
ناسازگاري در دوره اوّل كودكي يعني از بدو تولد تا سه سالگي با واكنشهاي روان تني (اسپيكوسوماتيك) مانند اختلالات گوارشي بصورت تهوّع ، استفراغ ، اسهال، دل درد، يبوست ، بي اشتهائي ، كاهش وزن لاغري و گاه بصورت اضطراب ، نگراني ، بيقراري ، كم خوابي يا بد خوابي تظاهر مي كند . اين علائم سبب عقب ماندگي در يادگيري هاي جديد كودك مي شود.
ناسازگاري هاي مربوط به دوّمين دوره كودك يعني از 4 تا 6 سالگي اغلب بصورت ترس و انواع عادتهاي نامطلوب مانند جويدن ناخن ، مكيدن انگشت و اشياء ، شب ادراري ، پرخاشگري و تخريب اسباب بازيها يا اشياء و گاهي بصورت بي اشتهايي، بدخوابي ، اختلالات گويائي از جمله لكنت زبان و اختلال در ارتباط كودك با افراد خانواده مشخص مي شود همانطور كه ملاحظه مي شود ناسازگاري هاي دوره كودكي بيشتر واكنشهاي نوروتيك و عادت ارضاء كننده است.
استمناء يا لمس اعضاء تناسلي كه معمولاً در سنين سه تا 6 سالگي اوّلين احساسات جنسي در كودك شروع مي شود . لمس اعضاي تناسلي يا حتي نعوظ آلت تناسلي از اوّلين دوران زندگي وجود دارد و امري عادي و طبيعي مي باشد. مول   توجّه بيشتر كودك به اعضاي تناسلي را ناشي از دو علّت اساسي مي داند :
الف ) خارش و تحريك موضعي در اعضاي تناسلي و مقعد به علّت ورم ، كرمك ، تنگي شلوار و نامنظمي محلّ ختنه و بيماري هاي پوست در نواحي مذكور كه باعث توجّه بيشتر كودك به اين ناحيه مي شود.
ب ) گول خوردن و فريفته شدن با ياد گرفتن استمناء از ديگران.
مسلماً به علّت لذّتي كه كودك از اين عمل مي برد تمايل پيدا مي كند كه آن را تكرار كند و اين امر كم كم او را به طرف عمل اسمناء سوق مي دهد.
مكيدن انگشت يا مكيدن شست :
مكيدن شست و مشابه آن نظير مكيدن زبان، انگشتان دست و پا، لبها، پستانك، گوشه پتو در شيرخواري شايع و طبيعي است. اگر مكيدن شست بعد از دوره شيرخواري و مخصوصاً در سالهاي قبل از مدرسه ادامه يابد نشان اختلال رفتاري است.
جويدن ناخن : مكيدن شست يك عمل لذّت بخش و جويدن ناخن بيشتر نشان تهاجم است . اين عادت در بچه هاي بزرگتر شايع تر است و كودك بدين وسيله تمايلات تهاجمي خود را كنترل مي كند. از سرزنش طفل بايد خودداري كرد.
بي اختياري مدفوع
بي اختياري مدفوع بعد از چهار – پنج سالگي ، ممكن است نشانه اختلال نوروتيك رواني شديد باشد. در اين موارد معمولاً ارتباط كودك با والدين دچار اختلال شديد است و در اكثر موارد تيرگي روابط در مرحله تعليم اجابت مزاج شروع مي شود.
لكنت زبان
اين اختلال ممكنست در تكلم روزانه مشاهده گردد و يا فقط مواقع اضطرابي ظاهر شود. هر چند در مراحل اوليه موقتي و طبيعي است ، معذالك در سنين بعد مشكل مهمي را بوجود مي آورد و اصلاح آن بينهايت مشكل است.
اختلالات در خواب
اختلال در خواب به صور مختلفي تظاهر مي كند:
الف – بدخوابي و بيخوابي
ب – اختلال در خواب
ج – وحشت شبانه
د – راه رفتن در خواب
اختلالات گوارشي :
بي اشتهائي ، نخوردن غذا و بهانه جويي در موقع غذا خوردن ممكن است ناشي از اضطراب و يا افسردگي كودك باشد.
ناسازگاري ها و عصيان در سنين كودكي ، بصورت هاي گوناگون از قبيل داد و فرياد و گريه هاي ممتد، پرتاب كردن اشياء منزل ، چنگ انداختن به سر و صورت خود و ديگران ، پرخاشگري، آزار برادر و خواهر كوچكتر ا زخود با بهانه هاي مختلف، قهر كردنهاي بي جهت هنگام غذا خوردن ، تعرض به همكلاسان ، نزاع هاي بدون دليل و پي در پي ، رفتار ناشايست و موذيانه غير طبيعي ، تمرّد و بي ادبي و صدها طريق گوناگون ديگر مشاهده مي شود. بنابراين والدين و مربيان بايد ماهرانه و با صبر و حوصله در يافتن علّت و انگيزه هائي كه موجب عصيان گري در حالات رفتاري كودك مي شود پيش بروند و وقتي موفق به كشف علّت گرديدند متوجه خواهند شد كه اين مسائل در اوايل دوران كودكي زياد نگران كننده نيست و انهدام علل و سوق دادن آنها به طرف عامليت يك حالت رفتاري متعادل و مثبت به سهولت انجام خواهد گرفت. ولي اگر علتها و عقده هائي كه موجب واكنشهاي عصيانگرانه مي شوند كشف نشده و منهدم نگردند احتمال دارد كه انسان را در سنين بالاتر تا سرحد جنون نيز بكشانند.
بطور خلاصه مي توان بيان نمود كه اختلال رفتاري دوران كودكي را والدين مي توانند با درايت و كارداني و با رفتار صحيح و مناسب كنترل نموده و از ادامه يافتن آن جهت فرم گرفتن براي بروز بيماريهاي مختلف در آينده جلوگيري بعمل آورند.

ناسازگاري هاي واكنشي در كودكان
نوع خانوادگي : در نوع خانوادگي ناسازگاري واكنشي بر اثر عوامل مختلفي كه بين والدين رخ مي دهد مانند:
مرگ ، طلاق ، ازدواج مجدد و مكرّر والدين ، بي مهري و كم مهري، تبعيض بين كودكان بروز مي كند. واكنش كودك در اين شرايط غالباً بصورت خشم و غيظ،  حسادت ، لجبازي ، خرابكاري ، دزدي از اعضاي خانواده و حتي كتك زدن والدين و فرار از خانه تظاهر مي كند.
نوع تحصيلي : در اين زمينه ناسازگاري واكنشي بر اثر حق كشي و تبعيض اولياي مدرسه، عدم توانائي در درك و فهم درسها، ترس از شكست و مردود شدن در امتحانات يا اذيت و آزار شاگردان بروز مي كند. واكنش كودك اغلب به صورت حسادت، تعارض، فرار از مدرسه ، اذيّت و آزار شاگردان ديگر، بي رغبتي تحصيلي و بالاخره عقب ماندگي تحصيلي تظاهر مي كند.
نوع اجتماعي و شغلي: ناسازگاري واكنشي ممكن است به صورت جنبه هاي سياسي، مذهبي، اخلاقي تظاهر كند در اين صورت ممكن است واكنش فقط جنبه انفرادي داشته باشد كه باعث گوشه گيري ، افسردگي ، يأس و نا اميدي يا احياناً ترك محيط كار و نظاير آن ظاهر شود يا بصورت واكنشهاي غير اجتماعي و ضد اجتماعي مانند عصيانگري ، انتقامجوئي ، ارتكاب جرم ، اخلالگري، اعتياد و نظاير آن بروز كند. شايعترين واكنشها ي اختلالات رواني شامل علائمي هستند كه بر روي دستگاه تنظيم كننده فعاليت هاي اساسي بدن تأثير مي گذارند . مانند اختلال در خواب و اختلالات گوارشي و غيره كه در بعضي مسائل آن را مورد بررسي و بحث قرار مي دهيم.
ناسازگاري ها و اختلالات رفتار كه منشاء عضوي دارد.
برخي اختلالات رفتاري به علّت آسيب و ضايعه مغزي است كه موجب اختلالات رفتاري و در نهايت ناسازگاري فرد مي گردد.
مانند : صرع
صرع (يا ابي ليسي اختلال مزمن و طغيان عمل مغزي است و علائم آن حملات ناگهاني و موقت، بيهوشي ، تشنج متناوب با فواصل مي باشد.
انواع صرع :
صرع بزرگ : كه در اين نوع تشنجات توأم با بيهوشي مشخص مي شود. و فرد بدون آگاهي به زمين مي افتد و سه مرحلة انقباضي ، تشنجي و اغماء يكي پس از ديگري اتفاق مي افتد.
صرع كوچك : اين نوع با سقوط همراه نيست ولي فراموشي و مات زدگي براي چند ثانيه مشاهده مي شود و شخص از آنچه در آن چند لحظه اتفاق افتاده اظهار بي اطلاعي مي‌نمايد. اين حالت اگر چه ظاهراً آرام است ولي چون غالباً تكرار مي شود يادگيري كودك را مختل مي سازد.
ناسازگاري بر اثر واكنشهاي نوروتيك
1 – واكنش ترس   :  ترس واكنشي است طبيعي ، لازم و مفيد در صورتي كه بطور كامل كنترل و بطور منطقي تعبير شود.
واتسون  پايه گذار مكتب اصالت رفتار (رفتار گرايي ) عقيده دارد :  كه ترس يكي از سه غريزه يا انگيزه اي است كه انسان با آن بدنيا مي آيد و دو غريزه ديگر عبارتند از محبت و خشم.
2 – تيك : عبارت است از حركات ناگهاني ، سريع ، غير ارادي ، متناوب و تكراري كه شبيه انقباض و تكان خوردن يك عضله است