تطابق دین با علم و عقل

می گوئیم علم و جهل، نور و ظلمت. اگر دین ضد علم باشد٬ آن جهل است. پس باید دین مطابق عقل و علم باشد و این اختلافی که در بین بشر است٬ جـمـیع ناشی از جهل است. اگر آنها دین را تطبیق به عقل الهی و علم بکنند٬ همه پی بـه حقیقت می برند. هیچ اختلافی نمی ماند٬ جمیع متحد و متفق می شوند. اعظم موهبت الهی برای انسان علم است و امتیاز انسان از حیوان به عقل و علم است. پس اگرعقائد دینیه منافی علم و عقل باشد٬ البته جهل است. انسان آنچه می شـنود٬ باید آن را تـطبیق بـه عقل الهی و علم کند. پس اگر موضوعی را علم و عقل قبول کند٬ آن حق است٬ اما اگر بـهیچوجه علم حـقیقی و عقل کلی الهی تصدیق نکند آن جهل است. اساسی که جمیع انبیا گذاشته اند حقیقت است و آن یکی است و همه مطابق علم است . اگر بگوئیم دین ضد عـقل است٬ مقصود آن است که دین جهل است. لابد دین باید مطابق عقل باشد تا از برای انسان اطمینان حاصل شود. پس حکمت و عقل سلیم مطابق و مـمد دین اسـت نه مخالف.

 همانگونه كه تفاوت اساسی بین وحی الهی و درك و فهم مؤمنین از آن موجود است، پس بین حقیقت و منطق علمی از یك طرف و نظریّات و استنتاجات دانشمندان از طرف دیگر نیز تفاوت وجود دارد. بین دین حقیقی و علم حقیقی تضادی وجود ندارد و نمی‌تواند داشته باشد. دین حقیقی از جانب حقّ است، در حالیكه بوسیله علم حقیقی، عقل انسان «اكتشافات حقائق اشیاء نماید و بر خواص و تأثیر ممكنات و كیفیّت و خصائص موجودات اطّلاع یابد» و بوسیله اشیاء واقعی درك امور نماید. اما بیان هر حقیقتی كه مبتنی بر ادراك انسان باشد محدود است زیرا قوّۀ درك انسان محدود است و هرگاه محدودیّت وجود دارد امكان اشتباه نیز وجود دارد و چون اشتباه در میان باشد اختلاف حاصل گردد. بطور مثال در وقت حاضر بسیاری از نفوس معتقدند كه اعتقاد بخدا با علم مغایرت دارد، ولی چون بینش و بصیرت آدمی ترقّی نماید فلاسفه و دانشمندان آینده بفرموده حضرت عبدالبهاء (مضمون بیان مبارك): انبیاء را انكار نخواهند نمود، از قابلیت و استعدادهای روحانی بی اطّلاع نخواهند بود، از مواهب الهیّه محروم نخواهند ماند و امور ماوراءالطبیعه را نادیده نخواهند شمرد.

میتوان بیان کرد که دین و علم هر دو به بشر کمک میکنند که فهم درستی از حقایق داشته باشند علم میزانیست برای درک درست از تعالیم الهی و به موازات آن دین میزانیست برای کشف علوم  واقعی و مفید