ورود کاربر

جملات تربیتی

اطفال در عالم طفوليت نمي دانندو لي مستحق نكوهش نيستند

کودکان بیش فعال

اختلال پبش فعالی / کمبود توجه کودکان و

بررسی  شیوه های رفتاری موثر  مربیان در ارتباط با این کودکان

 تدوین : ورقاء مخلصی

زمستان 1389

 

 

بیائید باغبانی شویم و بذر وجود کودکانمان را با عشق و محبت آبیاری کنیم

 همه ی ما بارها شاهد کودکانی بوده ایم که آرام و قرار ندارند. قادر به نشستن نیستند و دائم در حال جنب و جوش هستند. این مشکل تا وقتی کودکان به مدرسه نرفته اند قابل تحمل است، اما با رفتن او به مدرسه و تعداد زیاد بچه ها در کلاس ، مشکل بوجود می آید. این کودکان غالبا با مشکلات توجه و تمرکز،ضعف‌ درسی‌  نیز مواجه اند. اغلب افراد به ویژه والدین و مربیان، علت‌ این‌ فعالیت‌ بیش‌ از اندازه‌ را نمی ‌دانند و مرتب‌ فرزندشان‌ را مورد سرزنش‌ قرار می‌ دهند. این‌ كودكان‌ بعضاً مورد انتقاد و تنبیه ‌بسیار زیاد قرار می ‌گیرند. متاسفانه بیشتر ‌مربیان و والدین راه های رفتار با این کودکان را نمی دانند.

"این کودکان در کودکستان و مدرسه معمولا از دستورها اطاعت نمی کنند و بیشتر وقت معلمان  را معطوف به خود می کنند. در خانه از خواسته های والدین پیروی نکرده،  و از لحاظ هیجانی نا استوار، تکانشی و تحریک پذیر هستند. این تکانشی بودن تا بزرگسالی ادامه می یابد و آنها را نا توان می سازد. اغلب این کودکان با همسالان خود غریبه اند و از آنجایی که با والدین خواهران و برادرانشان مشکل دارند، بعد ها دچار مشکلات اجتماعی می شوند. ضمن عملکرد ضعیف درسی، در معرض مشکل  سازگاری های دیگر از قبیل: عزت نفس، احترام به خود،تصمیم گیری هستند و غالبا در سطح  پایین تری از سازگاری نسبت به کودکان دیگر نیز قرار می گیرند. (کاشانی،1389)

  بیش فعالی چیست ؟

بیش فعالی به نوعی از اختلال کودکان اطلاق می شود که نسبت به کودکان عادی دارای مشکلاتی در شناخت، رشد و رفتارشان می باشند. معمولاً در دوران‌ كودكی‌ بروز می‌ كند. تشخیص‌ این‌ اختلال‌ در سنین‌ زیر پنج‌ سال‌ قدری‌ مشكل‌ است زیرا امكان‌ دارد با رفتارهای‌ طبیعی‌ و شیطنت ‌آمیز كودكان‌ اشتباه‌ گرفته‌ شود.  تشخیص قطعی وقتی داده می شود که مشکلات کودک از نظر فروانی و شدت بررسی شود و گزارش های مربیان ، و والدین و مشاور یا روان شناس نشان دهد در کودک نشانه های بیش فعالی به دفعات و مداوم با شدتی تکرار می شود که  سازگاری کودک با والدین و مدرسه و جامعه را دچار مشکل می سازد.  این اختلال از اختلالات رایج و شناخته شده در دوران کودکی است که تا سنین بالا ادامه دارد ( بیابنگرد،1386 )تعاریف تقریبا نزدیکی از اینگونه کودکان ارائه شده از جمله اینکه:

اختلال بیش فعالی همراه با کمبود توجه به یک مجموعه پیچیده از واکنش های رفتاری ناسازگارانه اطلاق می شود که به دنبال یکسری از مشکلات متمرکز می باشد.

فعالیت های عضلانی فزونی یافته است که با علائمی نظیر بی قراری دائمی، فعالیت زیاد، حواس پرتی و اشکال در یادگیری مشخص می گردد. به این مشکل سندروم پرتحرکی نیز گفته می شود که یک اختلال جزئی دفاعی است.

مجموعه ای از علائم است که با محدودیت میدان توجه که به ضعف در تمرکز حواس، تکانش یا عمل غیرارادی تکانه، نظیر فعالیت های بدون تفکر مثل فریاد زدن در کلاس یا قطع کردن صحبت دیگران، پرجنبشی و فعالیت بیش از حد نامناسب( بیابانگرد،1386 )

انواع بیش‌فعالی

1-     نوع غالباً بی توجه

2-     نوع غالباً بیش فعال- تکانشگر

3-     نوع مرکب ( ADHD )

د‌ر نوع بی‌توجهی

 کود‌ک بیشترین مشکل را د‌ر نگهد‌اری توجه و تمرکز د‌ارد‌. به نظر می‌رسد‌ که او هیچ توجهی به صحبت‌های طرف مقابل نمی‌کند‌، د‌ر اتمام کارهایش حتی آن کارهایی که خود‌ش د‌وست د‌ارد‌، مشکل د‌ارد‌، به جزئیات بی‌توجه است، هنگام بازی یا انجام تکالیف تمرکز کافی ند‌ارد‌، وسایل خود‌ را مد‌ام گم می‌کند‌ یا د‌ر خانه و مد‌رسه جا می‌گذارد‌. د‌ختران بیشتر از پسران به این نوع اختلال د‌چار می‌شوند‌.

کود‌کان مبتلا به نوع اول بیش فعالی د‌ر توجه و د‌قت و تمام کرد‌ن کارها مشکل د‌ارند‌ و کود‌کان حواس‌پرت و آشفته‌ای هستند‌. محققان د‌ریافته‌اند‌ که این کود‌کان د‌ر انجام کارهای تحصیلی نیز مشکل د‌ارند.


د‌ر نوع پرتحرکی/ تکانشگری،

 کود‌ک بسیار پرتحرک بود‌ه وعمد‌تاً د‌ست به کارهای خطرناک از جمله بازی با وسایل برقی، بالا رفتن از د‌یوار یا کمد‌‌ها و ... می‌زند‌، پرحرف است، رفتارهای پرخاشگرانه از خود‌ نشان می‌د‌هد‌، د‌ائماً می‌خواهد‌ جلب توجه کند‌، سرجای خود‌ مد‌ام وول می‌خورد‌، حرکت‌های بی جا از خود‌ نشان می‌د‌هد‌، با د‌ست‌هایش زیاد‌ بازی می کند‌. برای انجام هر کاری عجله د‌ارد‌ و همیشه د‌ر حال د‌وید‌ن است. این نوع اختلال بیشتر د‌ر پسران د‌ید‌ه می‌شود‌.

حدود 85 تا 90 درصد این کودکان داروهایی محرک همانند ریتالین، برای کنترل رفتارشان دریافت می دارند. به یک کودک فقط زمانی باید دارو داده شود که سنجش های کامل که شامل آزمایش های جسمانی است، انجام شده باشد. معمولا از ابتدا از دوز کم برای بررسی تاثیر آن استفاده می کنند. " (بیابانگرد، 1386 )

علل ایجاد اختلال بیش فعالی - کم توجهی


یکی از اولین سوالاتی که والدین و مربیان  ممکن است مطرح کنند این است که چرا کودک، دچار این بیماری شده است؟ تاکنون هیچ مدرکی که نشان دهد عوامل اجتماعی و روش های تربیتی عامل به وجود آمدن بیماری هستند ارائه نشده است و اکثر محققان علت بیماری را عوامل بیولوژیک دانسته اند. عوامل زیر ممکن است تا حدی در ایجاد یا تشدید بیماری دخالت داشته باشند.

 عوامل زیستی:

یافته هایی وجود دارمد که برخی از مبتلایان امکان دارد آسیب های خفیف دیده باشند که معمولا مربوط به عوامل تولد است. عوامل عصب شناختی می تواند در ایجاد این اختلال موثر باشد.  در مغز عوامل شیمیایی وجو دارد که ناقل های عصبی معرفی می شوند و وظیفه آنها انتقال پیام از یک سلول مغزی به سلول مغزی دیگر است، در بعضی مواقع اگر این جا به جایی ها بخوبی شکل نگیرد و ناقل های عصبی بخوبی حرکت نکند، نقصهایی در رفتار بوجود می آید. ( کاشانی،1389 )

 عوامل محیطی:

می توان این اختلال را به محیط و وضعیت خانوادگی کودک هم نسبت داد و حتی می تواندشامل بی سازمانی خانواده ها باشد، حوادث استرس زا، جدایی والدین، اضطراب، خلق و خو ، یادگیری کودک، پیامدها و الزامان محیطی می تواند در این امر سهیم باشد.( یا حقی، 2011 )

مشخصات رفتاری:

کم توجهی، حواس پرتی، فعالیت بیش از حد و اعمال بدون کنترل، علائم اصلی اختلال بیش فعالی و کم توجهی اند. البته در افراد مختلف شدت و ضعف و تنوع علائم یکسان نیست به همین دلیل براساس بارز بودن هر یک از علامت ها، بیماری را به سه دسته بیش فعال، کم توجه و دسته مختلط تقسیم می کنند.


فعالیت بیش از حد:

این بچه ها دائم در حال حرکت هستند، به اشیای اطراف دست می زنند و مرتب صحبت می کنند. کارهایی که نیاز به آرام ماندن دارند نظیر نشستن سر سفره یا کلاس درس کار دشواری برای آنها محسوب می شود.     

با بزرگتر شدن این بچه ها، در سنین نوجوانی و بزرگسالی آنها به تدریج قادر خواهند بود بر اعمال خود مسلط شوند اما در درون خود احساس بی قراری می کنند .

اعمال بدون کنترل (بی اختیاری): به نظر می رسد کودک قادر نیست قبل از عمل فکر کند و  واکنش هایش را کنترل کند.


کم توجهی:

 شایع ترین علامت اختلال بیش فعالی، کم توجهی است. این بچه ها در تمرکز بر روی موضوع مشکل دارند و ممکن است پس از چند دقیقه کار را ناتمام رها کرده و کار دیگری را شروع کنند. البته در صورتی که از کار لذت ببرندممکن است مشکلی در تمرکز نداشته باشند.

این افراد با کوچک ترین نور یا صدا حواسشان پرت می شود. در توجه به جزئیات مشکل دارند و در اثر کم توجهی مرتبا دچار اشتباه می شوند. خیلی وقت ها به یاد نمی آورند وسایلشان را کجا گذاشته اند.( یاحقی، 2011 )

با توجه به مشکلات رفتاری این کودکان و پرداختن به عوامل محیطی آنها می توانیم شناخت بهتری نسبت به آنها پیدا کنیم بطور مثال تعارض های آنها در نوع برخورد  با عوامل محیطی را کاهش بدهیم، به تقویت مثبت رفتارهای عادی آنان در مقایسه با رفتارهای غیر عادیشان بپردازیم و تلاش کنیم تا با مقایسه این دو رفتار با همدیگر رفتار خوب را پر رنگ تر کنیم.

 

هر عاملی نشانه ی پیش فعالی نیست.

 وجود علائمی از قبیل فعالیت بیش از حد، رفتارهای بی اختیار یا کم توجهی الزاما به معنی بیش فعالی  نیست،  علائم  باید در سنین پایین و پیش از 7 سالگی شروع شده و حداقل 6 ماه ادامه داشته باشد. مهمتر از همه اینکه این علائم باید زندگی کودک را حداقل در دو مکان جداگانه مثل خانه، مدرسه، زمین بازی، اجتماع و... مختل کرده باشد.

در مورد کودکانی که این علائم را بروز می دهند، اما در انجام تکالیف مدرسه و ارتباط با دیگران مشکل ندارند، مشکل بیش فعالی - کم توجهی مطرح نیست. بسیار مهم است که رفتار کودک با کودکان هم سن خودش مقایسه شود و معلوم شود که آیا این علائم در پاسخ به شرایط خاص ایجاد می شوند یا همیشه وجود دارند. خیلی از مواقع کودکی که مبتلا به بیماری دیگری مثلا عفونت مغز استخوان است ممکن است این علائم را بروز دهد که مسلما به معنی وجود اختلال بیش فعالی نیست.

در واقع یکی از علائم گفته شده را ممکن است هر کسی در کودکش ببیند. ممکن است کودک علاقه اش را به بازی از دست داده و یا رغبتی به تماشای تلویزیون از خودش نشان ندهد و یا حتی به طور غیرقابل کنترلی شیطنت کند. از آنجا که کودکان از نظر شیطنت، میزان انرژی و... بسیار متفاوت هستند در وهله اول باید مشخص شود که آیا رفتار کودک متناسب با سنش است یا نه.

کودکان کمتر از 6 سال ممکن است به دلیل عدم رشد کافی این علائم را نشان دهند که جزئی از سیر طبیعی رشد آنهاست. اختلال بیش فعالی بیشتر سنین 6-12 سال توسط کسانی که تماس بیشتری با کودک دارند مثل معلم و والدین و... تشخیص داده می شود. البته پس از آن مراجعه به پزشک جهت تایید آن الزامی است.

 

ایجاد محیط آموزشی مناسب

 کودک  دچار نقص توجه را نزدیک میز معلم و در ردیف صندلی های معمول کلاس بنشانید. از هر چیز که باعث تحریک و پریشانی آنها می شود بپرهیزید. سعی کنید آنها را نزدیک دستگاه های تهویه، در و پنجره و قسمت های شلوغ که باعث ایجاد صدا ربرای حواس پرتی آنها می شود، ننشانید

چیدمان کلاس بگونه ای باشد که همه بدور هم باشند ( دایره ای ) و در فعالیت های کلاسی همه کودکان در آن شرکت داشته باشند، تا شاگردان دچار اختلال کمبود توجه حس نکنند با دیگران فرق دارند.والدین را تشویق کنید تا فضای مناسبی با برنامه های مشخص روزانه، ساعت معین مطالعه و مرور تکالیف انجام شده توسط آنها را در خانه برقرار کنند.

تدریس به دانش آموزان دچار نقص توجه:

در طول درس های شفاهی ارتباط چشم را قطع نکنید.درس ها را مختصر و واضح تهیه کنید..درس های پیچیده را ساده کنید و از درس های متعدد و زیاد بپرهیزد.مطمئن شوید کودک قبل از شروع کار درس را فهمیده اند. در صورت لزوم درس را با روشی مثبت ( و نه تهدید و سرزنش ) و به آرامی تکرار کنید تا با شما راحت باشند و از شما کمک بگیرند (بیشتر این کودکان تقاضای کمک نمی کنند.)کم کم میزان کمک خود را کاهش دهید. از دفترچه یادداشت برای داشتن ارتباط روزانه با والدین نیز استفاده کنید. برنامه های تحصیلی جداگانه ای ترتیب دهید.مطئن شوید که دانش آنها را محک می زنید نه گستره دقت آنها را. این دانش آموزان به آرامی کار می کنند به خاطر وقت اضافه مورد نیازشان آنها را جریمه نکنید.به خاطر داشته باشید این کودکان خیلی زود نا امید می شوند استرس، فشار و خستگی می تواند کنترل شخصی آنها را برهم بزند. ( رحمانی، 2011 )

 مجموعه ای از راهکار های عمده برای  مربیان به شرح زیر است:

 * وقتی مشغول انجام تکالیف یا مطالعه دروس است اجازه دهید مرتب جایش را عضو کند.به آنها کارهایی که لازمه آن حرکت و از اینجا به آنجا رفتن است، از قبیل پخش کردن کاغذها رساندن پیغام و یا آب دادن گیاهان را بسپارید. (اسپوور،1388 )

 * قبل از حل مسائل و به عهده گرفتن تکالیف، تصمیم و برنامه خود را برای چگونگی انجام آنها بیان کنند.

 * پیش بینی برنامه منظمی برای فعالیت های روزانه کودک مانند بیدار شدن، بازی کردن و وعده های غذا.

* آگاهی کودک از قوانین کلاس و در پی داشتن عواقب در صورت رعایت نکردن.

* نظاره کودک هنگام حضور در جمع دوستان

* بازخورد مثبت با کلام و دادن جایزه به واسطه تسلط بر مهارت های اجتماعی برای کودکان مبتلا به بیش فعالی.

* تقدم تشویق بر تنبیه شامل تشویق های مادی و غیر مادی

* جدا دانستن رفتار ناپسند کودک از او.

* نشان دادن مداوم علاقه به او برای افزایش اعتماد به نفس کودک.

* تحسین دقیق و مشخص

* ثبات و پایداری در انتظارات خود از کودک.

* فاصله گرفتن از کشمکش.

* نادیده گرفتن تخلف های کوچک.

* واگذاری یکسری مسئولیت بر دوش دانش آموزان در کلاس

* هر چقدر می توانید در مورد این اختلال مطالعه کنید.

* با سایر والدین و مربیان که مشکل مشابه شما را دارند صحبت کنید در این تماس ها می توانید از تجربه و حمایت عاطفی آنها بهره مند شوید.

*او را زود به زود تشویق کنید او به پاداش های پیاپی در زمان کوتاه نیاز دارد.

* در برخورد با این کودکان صبور و منعطف باشید.

* در آغوزش گرفتن، محبت و مهربانی کردن، ایجاد صمیمیت.

* تقاضای مثبت به کودک ( آنچه می خواهیم و مشاهده می کنیم را بازگو کنیم ).

*بررسی نوع خوراک کودکان .

 *وقتی از کودک سئوالی می کنید و یا به او توضیحی می دهید از او بخواهید آنچه را متوجه یکبار به شما توضیح دهد.

* افزایش اعتماد به نفس، اگر کودک خوب خودش را نشناسید گاهی این عدم شناخت می تواند برای او مشکل بوجود آورد. کودک را مشاهده کنید  تا بتوانید بر مسائلی همچون: شروع کار، توجه به صحبت های دیگران بیش از 1 دقیقه، نگهداری از وسایل، به پایان رساندن کاری که آغاز می شود، بدون فکر کاری را شروع کردن، ارتباط با دوستان و .......را بررسی کنید. مشاهده کنید که رفتارش چگونه است." ( آذربایجانی، 2011 )

*سعی کنید میان رفتار ناشی از سرپیچی ( امتناع کودک از کار ) و رفتاری که بخاطر کمبود توجه است، تمایز قائل شوید. رفتاری که کودک نمی تواند انجام دهد مستلزم عدم یادگیری اوست و اما سرپیچی از انجام رفتار نوعی بی انضباطی است.

* از انرژی و خود انگیختگی کودک بهره بگیرید.

* طی اوقات فراغت نظارت دقیق داشته باشید تا از هرگونه آسیب جلوگیری کنید.

* از والدین نسبت به نوع رفتار، عکس العمل ها وفعالیت های کودک در خانه راهنمایی بخواهید. (مک نارما،)

علل قطعی این اختلال شناخته شده نیست، برای مثال هنوز نتوانسته اند مراکز خاصی ار بروز این اختلال را در مغز پیدا کنند. برای بر طرف کردن مشکلاتی که می توان از مغز ناشی شود، دارو درمانی مفید خواهد بود. اما باید توجه داشته باشیم که از دوز کم دارو را تجویز کنیم چون امکان دارد هر کودکی دارو برایش موثر نباشد و ضرر داشته باشد. بنابر این باید همواره به خاطر داشت که به آسانی نباید به هر کودک پر جنب و جوشی بیش فعال گفت ضمن اینکه باید والدین را راهنمایی کرد که بیش فعالی اختلالی است که اگر به موقع درمان شود تا حدود 12 سالگی با تکامل سیستم عصبی و رفتار صحیح با کودک و در صورت لزوم دارو درمانی بهبود می یابد . ودر صورت بی توجهی والدین ممکن است به اختلال های پیچیده تری تبدیل شود.

منابع:

لطفی کاشانی فرح ( 1389 ). روانشناسی مرضی کودک ویرایش ششم. طهران:  ارسباران.

 آذربایجانی محمد،)  jan 62011( http://www.pezeshkonline.ir/VisitorPages/show.aspx?itemid=6779&IsDetaillist=true

بیابنگرد اسماعیل ( 1386). روانشناسی تربیتی آموزش و یادگیری ویرایش دوم. طهران: ویرایش.

یاحقی زهره.)  jan 62011 (

http://www.parsnice.com/Text/Archive/General/Child/97.html

رحمانی محمد . (  jan 6 2011

http://majid-1350.mihanblog.com/post/63

کیت ای. اسپورر(1388). چگونه به کودکان بیش فعال و کم توجه کمک کنیم؟ ترجمه‌ي دکتر کتایون خوشابی ویراش پنجم. طهران:  دانژه.

مک نارما، باری ای ( 1388 ). کلید پرورش کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه، ترجمه ی فریبا مقدم ویرایش سوم. طهران: کتابهای دانه

 

ارسال کردن دیدگاه جدید

محتویات این فیلد به صورت شخصی نگهداری می شود و در محلی از سایت نمایش داده نمی شود.
  • تگ های مجاز : <a> <em> <strong> <cite> <code> <ul> <ol> <li> <dl> <dt> <dd>
  • خطوط و پاراگرافها به صورت اتوماتیک جدا سازی می شود.

اطلاعات بیشتر در مورد قالب های ورودی

سیستم امنیتی
این سیستم امنیتی برای دفع کامنت های اسپم است.
Image CAPTCHA
حروفی را که در تصویر می بینید را تایپ کنید.